Centri civilnih inicijativa (CCI) predstavili su danas obuhvatan izvještaj “Stanje nacije” koji daje precizan pregled pokazatelja i dometa reformi u oblastima javnih finansija, poslovne klime i konkurentnosti, tržišta rada, socijalne i penzione politike, javne uprave i vladavine prava, te uticaj svega pobrojanog na životni standard građana.
Statistički gledano institucije BiH, primarno Vijeće ministara, ima najbolju realizaciju vlastitog Akcionog plana, ali i najmanji broj mjera. Akcioni plan Vlade RS-a, s obzirom na ukupan broj mjera u planu i broj usvojenih mjera, realiziran je u najvećem obimu. Akcioni plan na nivou FBiH realiziran je u najmanjem obimu.
“Iako unazad godinu dana bilježimo nekoliko umjereno pozitivnih pokazatelja poput rasta BDP-a, industrijske proizvodnje, rasta poreskih prihoda ili pada nezaposlenosti, većina suštinski bitnih pokazatelja su alarmantni. U oblasti javnih finansija, ukupni javni dug već sedam godina raste, pri čemu je 2015. dostignut historijski maksimum od 43 posto BDP-a, a negativan trend nastavljen je i u 2016., pa će u RS-u javni dug gotovo sigurno preći EU limit od 60 posto BDP-a,čime se podriva fiskalna održivost entiteta, ali i cijele države”, istaknuto je na prezentaciji CCI-a.
Zaduženost po stanovniku kontinuirano raste, a trenutno prosječno iznosi 3.370 KM, pri čemu je zaduženost u RS viša za 80 posto ili 1.932KM u odnosu na FBiH. Enorman je teret servisiranja duga u entitetskim budžetima, s trendom rasta, umjesto snižavanja. Udio duga od 58 posto u budžetskim prihodima Federacije BiH i 44 posto u RS za 2016., praktično je zarobio budžete i minimizirao šanse za stabilizaciju javnih finansija. Time je finansijski sistem destabiliziran, a valuta je pod velikim pritiskom.
“Dodamo li ovome i afere sa zatvaranjem ili likvidacijom 3 banke u RS, finansijski, bankarski i monetarni sistem su pod najvećim pritiskom od osnivanja”, istakao je Adis Arapović iz CCI-a.
Prema najnovijem globalnom rangiranju po konkurentnosti Svjetskog ekonomskog foruma iz septembra 2016, BiH se nalazi na 107. poziciji od 140 rangiranih država svijeta, pri čemu je to najlošija pozicija jedne evropske zemlje.Udio direktnih stranih investicija u BiH u posljednjih 6 godina kreće u rasponu od 1,69 do 2,72% posto BDP-a, pri čemu je u 2015. zabilježen ozbiljan pad i iznosi tek 1,75 posto BDP-a ili nešto ispod 500 miliona KM stranih investicija, navodi se u izvještaju Stanje nacije.
“Trendovi zaposlenosti i nezaposlenosti već 6 godina su ujednačeni i bez velikih promjena. U posljednje dvije godine, stopa nezaposlenosti je umanjena za 2 posto. Izraženo u apsolutnim brojevima, od donošenja Agende, registriranih zaposlenih u BiH je više za oko 16.000, a nezaposlenih je manje za oko 17.000.Na Federaciju BiH otpada oko 10.000 zaposlenih više u posljednjih godinu dana, u šta ulazi i blizu 8.000 zaposlenih putem Vladine Uredbe o prvom zapošljavanju, putem koje se iz budžeta daju plate zaposlenima u privredi, pa je ovih 8.000 ljudi praktično „na budžetu“.Ovim se demantiraju izjave o 25.000 novootvorenih radnih mjesta u Federciji BiH koje su neutemeljeno i neodgovorno plasirali nosioci izvšne vlasti na nivou BiH i FBiH, navedeno je u izvještaju Stanje nacije”, naglašavaju iz CCI-a.
Blizu dvije prosječne plate ili četiri prosječne penzije potrebne su za jednu potrošačku korpu. Penzioni sistem u oba entiteta je trajno destabiliziran i neodrživ, a dinamika (kašnjenje) isplate penzija u Federaciji BiH u posljednjih 6 godina stalno se pogoršava, paje radi pravdnosti i zakonitosti, nužnoosigurati isplatu penzija u propisanom roku i za sve penzionere istovremeno.
Poreski dug javnih preduzeća ugrožava penzioni i zdravstveni sistem, te proizvodi deficit. Ukupni dug po osnovu neplaćenih poreza i doprinosa samo u FBiH iznosi 2 milijarde i 100 miliona KM!Udio prvih 20 najvećih dužnika iznosi preko milijardu KM ili 47,9 posto ukupnog duga, od čega na javna preduzeća otpada 865 miliona ili 86 posto.
Plate u administraciji duplo su veće od onih u privredi. Razlika prosječne plate u javnoj administraciji i realnom sektoru je zabrinjavajuće visoka u korist javne administracije (57 posto u FBiH i 44 posto u RS) i najviša je u Evropi.Više od četvrtine usposlenih su na budžetu, više od četvrtine svih budžeta se troši na plate,a zahvaljujući Uredbi Vlade FBiH o prvom zapošljavanju, taj broj se povećao za osam hiljada, iako je procenat zaposlenih u javoj upravi umanjen za 0,7 posto.
Borba protiv korupcije ne daje velike rezultate. Tek 2 posto svih optužnica i presuda unazad 3 godine odnosi se na korupciju i privredni kriminal. U prvoj polovini 2016, tek 2 posto ili 120 presuda se odnosi na krivična djela korupcije, a 4 posto ili 307 presuda se odnosi na krivična djela privrednog kriminala.
“Vladavina prava, nivo korupcije, javna potrošnja, siva ekonomija, zaduživanje, nivo penzija, nivoprosječnihplata, nivo investicija, te stopa nezaposlenosti, kategorije su bez značajnih promjena tokom 6 posljednjih godina, uključujući 2016. Efikasnost sudova i tužilaštava u procesuiranju korupcije i privrednog kriminala je izuzetno niska, što se odražava na gotovo sve sfere društva, evropski put i blokira reforme”, naveo je Adis Arapović, program menadžer CCI-a.
Naglašeno je da se Reformama mora pristupiti mnogo odgovornije, transparentnije, obuhvatnije, i ciljano na životni standard građana, a ne na ispunjavanje uslova za nova kreditna zaduženja.
“Strukturalne reforme u dokidanju sive ekonomije, uspostavljanju nezavisnog i efikasnog pravosuđa, te vladavine zakona su prioritet svih prioriteta. Reformska agenda, sa dolara i eura, fokus mora prebaciti na jačanje institucija, reda i zakonitosti”, zaključuje Arapović.
